ഭഗവദ്ഗീത ജ്ഞാനേശ്വരി ഭാഷ്യത്തില്‍ നിന്ന്

ശ്ലോകം 4

ഭൂമിരാപോഽനലോ വായുഃ
ഖം മനോ ബുദ്ധിരേവ ച
അഹങ്കാരമിതീയം മേ
ഭിന്നാ പ്രകൃതിരഷ്ടധാ

എന്റെ പ്രകൃതി (മായയെന്ന ഈ ശക്തി) തന്നെ ഭൂമി, ജലം, അഗ്നി, വായു, ആകാശം, മനസ്സ്, ബുദ്ധി, അഹങ്കാരം എന്നിങ്ങനെ എട്ടുവിധമായി വേര്‍തിരിഞ്ഞിരിക്കുന്നു.

അല്ലയോ പാര്‍ത്ഥ, ശ്രദ്ധിക്കുക പ്രതിബിംബങ്ങള്‍ നമ്മുടെ ശരീരത്തിന്റെ തന്നെ നിഴലുകള്‍ ആയിരിക്കുന്നതുപോലെ, മൂലതത്വത്തിനാധാരമായ വസ്തു എന്റെ പ്രതിച്ഛായയായ മായ എന്ന ശക്തിയാണ്. അതിനു പ്രകൃതി എന്നുപറയുന്നു. അതിന് എട്ടു ഭാഗങ്ങളാണുള്ളത്. ജഗത്രയം അതില്‍ നിന്നുത്ഭവിക്കുന്നു. ഈ എട്ടുവിഭാഗങ്ങള്‍ ഏതൊക്കെയാണെന്നു നിനക്കറിയണമെങ്കില്‍ പറയാം കേട്ടോളു. ഭൂമി, ജലം, വായു, ആകാശം, മനസ്സ്, ബുദ്ധി, അഹങ്കാരം എന്നിവയാണ് അവ.